Crypto christen-democraat

Door Pieter Hilhorst.

Soms ben ik wel eens bang dat ik een crypto-christen-democraat ben. Niet dat ik de onbedwingbare neiging voel om in een praatprogramma een briefje richting een asielzoeker te schuiven met het aanbod om met zijn moeder mee te gaan naar een voetbalwedstrijd. Ook heb ik nog niet ontdekt dat ik graag dissidenten in de hoek drijf. Nee, het gaat om iets dat fundamenteler is. Vroeger was de term crypto-communist een scheldwoord. Het waren mensen die zeiden geen communist te zijn, maar stiekem communistische sympathieën koesterden.

Ik ben geen christendemocraat, maar als ik eerlijk ben vertonen mijn opvattingen onmiskenbaar christen-democratische trekjes. Zo heb ik de afgelopen jaren veel geschreven over samenredzaamheid, over het vermogen van mensen om met behulp van hun netwerk tegenslagen op te vangen. Ik heb het aangeprezen als alternatief voor zowel het uitbesteden van solidariteit aan de staat als voor het neo-liberale ‘ieder voor zich’. Eigen kracht conferenties waarbij probleemgezinnen familie, vrienden en buren inschakelen om uit de sores te komen, zijn een klassiek voorbeeld van samenredzaamheid. Ook heb ik bepleit dat mensen die zich melden bij de sociale dienst altijd de sterkste troef uit hun netwerk moeten meenemen. Het zijn ideeën die verdacht veel lijken op het christen-democratische ideaal van gespreide verantwoordelijkheid.
Vanaf 1 januari ben ik met 41 anderen een broodfonds begonnen. Wij vormen elkaars verzekering voor inkomensderving door ziekte. Als één van de leden door ziekte niet kan werken, krijgt hij van de andere leden gedurende maximaal twee jaar een gift om de maand door te komen. Ik noem dat graag een moderne coöperatie, maar met hetzelfde gemak kun je er een christen-democratisch etiket op plakken. Een broodfonds is dan een voorbeeld van soevereiniteit in eigen kring.

Of wat dacht u van mijn tirade tegen de zwartrijderseconomie (20-09-11). In een zwartrijderseconomie slagen bedrijven erin om de winst voor zichzelf te houden en de kosten op anderen af te wentelen. Tijdens de kredietcrisis bleek dat veel banken zwartrijders zijn. Maar ook bedrijven die ecologische schade veroorzaken, zijn zwartrijders. Ze houden de winst voor zichzelf en laten de samenleving opdraaien voor de schade aan het milieu. Deze praktijken kunnen ook bekritiseerd worden met het christen-democratische begrip rentmeesterschap. We hebben de aarde in bruikleen gekregen en moeten haar zorgvuldig beheren.

Als ik zoveel affiniteit heb met het christen-democratisch denken, waarom bekeer ik me dan niet tot de christen-democratie? Het simpele antwoord is dat de christen-democraten hun eigen idealen niet zo serieus nemen. Het natuur en milieubeleid van het kabinet is een lachertje. Soevereiniteit in eigen kring wordt gebruikt als excuus om versteende bureaucratische instellingen uit het maatschappelijk middenveld te steunen. Gespreide verantwoordelijkheid is verworden tot eigen verantwoordelijkheid. En dat komt in de praktijk neer op het neoliberale ideaal van zelfredzaamheid. Zoek het zelf maar uit. De overheid trekt zijn handen af van pechvogels zonder te organiseren dat de samenleving die zorg ook overneemt.

Door de implosie van het CDA lijken ook de idealen van de christen-democratie achterhaald. Maar niks is minder waar. Juist in een tijd waarin zowel de staat als de markt in diskrediet zijn geraakt, zou hun gedachtegoed de wind mee moeten hebben. Christen-democraten zoeken hun heil namelijk niet bij de staat en evenmin bij de markt. Christen-democraten zijn gemeenschapsdenkers. Mensen hunkeren naar een gevoel van gemeenschap. Ze zijn best tevreden over hun eigen leven, maar ontevreden over de samenleving. Ze zeggen: ‘met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht.’ Als er moet worden bezuinigd en je wil mensen niet in de steek laten, is het essentieel de sociale krachten in de samenleving te mobiliseren. Volgens onderzoeker Gabriel van den Brink is er ook een veel grotere hang naar het hogere en een bereidheid tot onbaatzuchtigheid dan de cynische tijdgeest doet vermoeden (Volkskrant, 7-1-2012).

Het CDA is echter zo in de war dat ze de vruchten hiervan niet kunnen plukken. CDA’ers geloven tegen beter weten in dat als Verhagen maar weg is en ze voor hun idealen nieuwe woorden vinden, alles goed komt. Het is daarom tijd dat andere partijen zich ontfermen over de erfenis van de christendemocratie. Nu zijn het vooral de SP en de PVV die zich opwerpen als gemeenschapspartijen. Maar de ene partij levert de gemeenschap uit aan de staat en de ander gelooft dat het hebben van een gemeenschappelijke vijand genoeg is om een gemeenschap te vormen. Wie pakt de handschoen op? Wie formuleert een programma voor samenredzaamheid? Zo’n vooruitstrevende gemeenschapspartij zou op mijn sympathie kunnen rekenen. Crypto-christen-democraten aller partijen verenigt u.
Column verschenen in de Volkskrant van 10 januari 2012.

Dit bericht is geplaatst in 2012 . Bookmark de link .